اماکن زیارتی و مذهبی و دیدنی
اماکن زیارتی
ابراهيم قتال
در محور جادة مهران – دهلران و بعد از روستاي بيشه‌دراز نزديكي مرز ايران و عراق بقعه‌ي ابراهيم قتال واقع شده است. آثاري از بناي قديمي آن در دست نيست و بناي جديدآن بعد از پايان يافتن جنگ ايران و عراق احداث گرديده است.
براساس گزارش مديريت اوقاف ايلام اين سيد داراي شجرنامه است. او از نوادگان محمد حنفي از فرزندان حضرت علي (ع) مي‌باشد. مي‌گويند: وي كه ابتدا در منطقه بصره از توابع دولت عراق و به طور مخفيانه به دعوت مردم مي‌پرداخت، تحت تعقيب مأموران خليفه‌ي وقت قرار گرفت و به ناچار شبانه به سوي ايران رهسپار گرديد. در منطقه علي غربي عراق با مأموران خليفه مواجه شد، از ناحيه پاها مجروح گرديد و با همان وضعيت راه ايران را در پيش گرفت تا به منصورآباد مهران رسيد و چند روزي در آنجا ماند، اما بنا به دلايلي تصميم برگشتن به بصره را گرفت. در راه بازگشت در منطقه نصريان به واسطه‌ي خونريزي زياد به شهادت رسيد و به وسيله عشاير منطقه در همان جا به خاك سپرده شد.
از آن پس خانواده‌ي او كه از جريان شهادتش مطلع مي‌شوند به آن منطقه آمده و در كنارش مأوا مي‌گيرند و بارگاه كوچكي براي او مي‌سازند. اين بقعه، در ايام تعطيلات رسمي عيد نوروز، نسبت به ساير ايام، بيشترين زائران را پذيراست.
بابا پيرمحمد
اين بقعه در پنج كيلومتري جنوب شرقي شهر آبدانان قرار دارد. بناي بابا پيرمحمد فاقد كتيبة تاريخي است. اهالي روستاي انصار كه در جنوب اين بنا سكونت دارند، شجره‌نامه‌اي در دست دارند كه از طريق آن نسب خود را به جابربن عبدالله انصاري صحابة مشهور پيامبر (ص) مي‌رسانند. شجره نامه مذكور به تاريخ 720 هجري مي‌باشد.
بناي بابا پيرمحمد بر نقشه مستطيلي شكل ساخته شده و داراي دو پوش با گنبد رُك و دوازده ضلعي بيروني و گنبد نيم كروي داخلي است در داخل اتاق مقبره، ضريح به گونه‌ي معمولي وجود ندارد و به جاي آن بر فراز قبر اتاقكي گنبد دار ساخته شده است. اين بنا احتمالاً متعلق به اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم است.(مرادي، بقاع متبركه ايلام، 740)
گمانه‌هاي مردم پيشين بر اين بوده است كه اگر كسي به اموال اين بقعه دست درازي نمايد، گرفتار بلا و مصيبت مي‌شود. لذا عده‌اي از مردم در زمانهاي گذشته اشياء گران قيمت خود را در گوشه‌اي از آن دفن مي‌كردند تا از دسترس اشرار و دزدان در امان بماند.
بابا سيف الدين
در پانزده كيلومتري شمال شرقي دره شهر در دهستان ارمو بقعه بابا سيف الدين محمد واقع شده است. اين بقعه از جنوب به تنگ بهرام چوبين واقع در دامنه كبيركوه و از شمال به رود سيمره و از شرق به پلدختر محدود مي‌شود. در اطراف اين بنا قبرستاني قديمي از دورة اسلام وجود دارد.
گفته‌اند كه بابا سيف الدين محمد فرزند ابراهيم فرزند امام موسي كاظم (ع) است كه در شمال شرقي دره‌شهر كه ارتفاع آن از سطح دريا 550 متر مي‌باشد و در حوالي دامنه‌هاي كبيركوه مدفون است، از بركات اين ديار مي‌باشد و از اهالي آن سامان جهت كمك و اشارت امامزاده دعوت بعمل مي‌آيد. (زندي شيرازي، محمدحسين، امام زاده‌هاي مدفون در ايران، 45) شجره نامة آن به زبان عربي موجود است.
گفته شده است كه بابا سيف الدين در درگيري‌هايي كه با سپاهيان خليفه وقت عباسي (مأمون) داشت گردن زده مي‌شود و در دامنه شمالي كبيركوه جايي كه اكنون آرميده، بخاك سپرده مي‌شود. مدتها فاقد بقعه بوده است اما هنگام گذر يكي از شاهان صفوي از اين ديار متوجه آرامگاه شده و دستور مي‌دهد تا براي آن بقعه‌اي بسازند.
بناي قديمي آن مربع شكل است كه هر ضلع آن 30/5 متر و ارتفاع گنبد تا زمين تقريباً 7 متر مي‌باشد، بر روي اين بنا گنبدي قيفي شكل ساخته شده است كه اين سبك گنبد درجاي ديگر ديده نشده است. (ايزدپناه، حميد، آثار باستاني و تاريخي لرستان، (1/494).
بابا قاسم
در جنوب شرقي شهر سرابله و در فاصلة 5/2 كيلومتري بر روي تپه‌اي بلند بقعه بابا قاسم قرار دارد و در اطراف بقعه قبرستاني از دورة اسلامي وجود دارد.
بناي آن بر نقشه مربع شكل ساخته شده و داراي گنبد نيم كروي مي‌باشد، اين بنا از دو قسمت بدنه و گنبد تشكيل شده است. درِ ورودي آن در ضلع شمالي قرار دارد و در ضلع جنوبي بنا نيز يك پنجره وجود دارد.
بقعه فوق فاقد كتيبه تاريخي و شجره‌نامه است. اما در بين مردم مشهور است كه بابا قاسم از نوادگان امام موسي كاظم (ع) مي‌باشد كه به قصد زيارت امام رضا (ع) از عراق به راه افتاده و در اين مكان از دنيا رفته است. با توجه به اينكه بقعه تخريب شدة خليفة مهدي كه در داخل شهر ايلام قرار داشته و احتمالاً متعلق به قرن ششم هجري بوده است، به همين شيوه ساخته شده است اين بقعه نيز احتمالاً متعلق به همان دوره باشد. (مرادي، بقاع متبركه، 253)
پيرحسين
اين بقعه در يك كيلومتري روستاي زنجيره عليا از توابع شهرستان شيروان چرداول قرار دارد، ساختمان آن با نقشه نامنظم ساخته شده و داراي گنبد مخروطي پخ مي‌باشد.
بقعه مذكور فاقد كتيبة تاريخي و شجره‌نامه است و از زمان ساخت و شخصيت مدفون در آن اطلاعي در دست نيست. در بين مردم منطقه پيرحسين به پير درد «پيرژان » معروف است.
پيرحمزه
بقعه پيرحمزه بر روي تپه‌اي در 3 كيلومتري روستا‌هاي سلطانقلي و سيد نظري سفلي از توابع شيروان چرداول قرار گرفته است. بناي آن نقشه مربع ساخته شده و داراي گنبد هرمي شكل چهار ضلعي است. مصالح استفاده شده در آن قلوه سنگ و ملاط‌گچ و خاك مي‌باشد.
اين بقعه فاقد كتيبة تاريخي و شجرنامه است و از هويت شخص مدفون در آن اطلاعي در دست نيست.
گذشتگان منطقه گفته‌اند پيرحمزه فرزند زيد و از نوادگان امام موسي كاظم (ع) است كه در عراق مورد شكنجه قرار گرفته و براي پيوستن به امام رضا (ع) راهي كشور ايران شده كه در بين راه از دنيا مي‌رود. در اين باره نيز نقل شده است كه شجره نامة آن در نجف اشرف موجود است.
پيرمحمد
اين بقعه در دامنه‌هاي كبيركوه واقع شده است. فاصله آن تا بخش بدره 8 كيلومتر مي‌باشد. اطراف آن به وسيله قبرستاني از دوران اسلامي و جنگلهاي بلوط احاطه شده است. به فاصلة حدود 200 متري شمال بقعه آثار قديمي شهر كوچكي مشاهده مي‌شود كه فريااستارك آن را متعلق به قرون سيزدهم و چهاردهم ميلادي دانسته است. (استارك، فريا، سفرنامه اسموت،لرستان و ايلام، 143-128) در جاي ديگري مي‌نويسد: در آنجا قبرستان مربوط به مسلمانان ديديم. اين قبرستان از سنگهاي حجاري شده درست شده بود. در آنجا محرابي كه از سنگ و شفته ساخته شده است قرار داشت در زير آن آرامگاهي وجود دارد كه مجموعه‌اي از ريگهاي گرد و تعدادي سنگواره سياه رنگ دور و برش ديده مي‌شود، اهالي محل اين سنگوار‌ه‌ها را سنگ پري مي‌گويند و به عنوان نذري و اهدائي به اين جا مي‌آورند. (همان،131)
حكايت مي‌كنند كه در زمان حكومت عباسيان چهل نفر از سادات به اين ديار هجرت كرده و براي مدت محدودي ماندگار شده‌اند و ناگهان به دست گروهي تمامي آنها كشته شده‌اند. رئيس و سرپرست اين گروه چهل نفري مهاجر پيرمحمد بوده است. ايشان داراي يك فرزند به اسم خليل‌الله بوده كه در صحن امامزاده مدفون مي‌باشد.
بقعه پير محمد فاقد شجرنامه و كتيبة تاريخي است.
پير محمد « پيرمامه »
اين بقعه در30 كيلومتري جنوب غربي شهر اركواز ملكشاهي و در روستايي به نام «گنبد » واقع شده است. ساختمان قديمي آن در سال 1304 توسط غلامرضا خان امير جنگ والي لرستان و پشتكوه براي اولين بار احداث شده و كاشي‌هاي آبي رنگ آن را از اصفهان به محل آرامگاه منتقل كرده‌اند.
بناي فعلي آن در سالهاي 65-1364 احداث شده است. اين بنا مانند ديگر بناهاي نوساز استان از يك چهار اتاقي تشكيل شده است كه گنبدي دوپوش بر روي آن قرار گرفته و شبستاني با هشت گنبد كوچكتر اطراف آن را احاطه كرده است.
بر طبق شجرنامة موجود در بقعه سيد محمد عابد از فرزندان موسي بن جعفر (ع) مي‌باشد كه در دوران اختناق حكومت متوكل وارد ايران گرديده و در منطقه فعلي ساكن شده و در همين منطقه نيز دفن گرديده است.
موقعيت جغرافيايي مدفن سيد محمد عابد بر طبق شجرنامه فوق، مقام مدفن آن جناب والا مقام در ميان دو رودخانه در يكي از قراء ماسبذان و موضع (موضعي) از مواضع جبال الحلوان واقع است.
جانب قبله كوه پشم و جانب قطب كوه سرخ كه موسوم است به بليجان و دره‌ي دره مورد و طرف شمال كره زمزميه و مله‌گيج طرف مله‌قيانه و جبل‌زنب‌الحمار. پايين بيايد به داركله الي‌كان كبود و در پايين طرف قبله رمله كه موسوم است به صحراي محسن آب و طرف بالا كه الحال مشهور است به كَوَركوه و سابقاً طايفه‌ي ساده‌ميري و بني كنانه والحال طايفه‌ي ملكشاهي و گرزالدين وند و بعضي طوائف ديگر از قبيل محكي زبان و غيره كه ملحق است به آنها مريد جناب امامزاده والامقام سيد محمد (ع) و ذريه او كه در آستانة مباركه مقيم و متوطن هستند.
جابر
اين بقعه در حدود 70 كيلومتري جاده ايلام دره‌شهر - 17 كيلومتر مانده به شهر بدره- و در بين كوههاي « مله‌رتيه» و « چال‌مي» و در نزديكي روستاي جابر، واقع شده است. در اطراف اين بقعه قبرستاني از دورة اسلامي وجود دارد.
بقعة جابر فاقد كتيبة تاريخي و داراي شجره‌نامه است. در گزارش عملكرد سازمان اوقاف آمده است كه اين بقعه طبق شجره‌نامة موجود كه به خط عربي آن زمان تحرير شده از نوادگان جابر بن عبدالله انصاري مي‌باشد.
ايزدپناه دربارة بناي آن مي‌نويسد: بلنداي تمام گنبد تا كف مقبره 16 متر و تماماً از سنگ و گچ است، روي آن نيز تماماً گچ‌كاري شده است. اين كار به علت وفور كوههاي گچي است كه در آنجا هست. تاريخ بناي آن مشخص نيست ولي از لحاظ سبك بنا و معماري در لرستان بنايي مشابه آن وجود ندارد. (ايزدپناه، آثار باستاني و تاريخي لرستان، 487).
بناي قديمي اين بقعه كه به سبك بناهاي با گنبد « مضرس » يا « ارچين » و شبيه به بناهاي سيد صلاح الدين محمد در آبدانان و دانيال نبي در شوش بوده، در سال 1370 تخريب گرديده و بنايي نوساز به جاي آن احداث گرديده است.(مرادي،بقاع متبركه،58)
حاج بختيار
اين بقعه در بخش چوار از توابع شهرستان ايلام واقع گرديده است؛ از طرف شرق به شهرك شهيد رجايي، از طرف غرب به روستاي « بان‌سرور »، از طرف جنوب به يك پرتگاه نسبتاً بلند و رودخانه و از طرف شمال به كوه « شيره‌زول » محدود گرديده است.
اين بقعه فاقد كتيبة تاريخي و شجره‌نامه مي‌باشد. داراي بنايي قديمي بوده و گفته مي‌شود قدمت آن به دوران قبل از حكومت صفويه مي‌رسد و ابعاد آن 8×10 متر بوده است. (بايگاني ميراث فرهنگي ايلام)
دو نظر دربارة بختيار وجود دارد: گروهي بر اين باورند وي فرزند امام موسي كاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) مي‌باشد، مدتي در كشور عراق و شهر سامرا زندگي كرده و زماني كه امام رضا به خراسان مي‌رود تمامي اقوامش جهت ملحق شدن به امام راهي آنجا مي‌شوند و حاج بختيار كه از جمله آنان است در همين مكان فعلي از دنيا رفته و به خاك سپرده شده است.
عده‌اي ديگر بر اين پندارند كه در زمانهاي خيلي دور حاج بختيار از دست حكام ظالم و ستمگر وقت مي‌گريزد و در اين روستا سكني گزيده و تا آخر عمر در آنجا به سر برده است.
مردم اين روستا به حاج بختيار «پيرژان» لقب داده‌اند و معتقدند كه اسم اصلي او چيز ديگري مي‌باشد. ليكن حاجي به معني برآورده كردن حاجت و بختيار به معني اختيار زياد مي‌دانند.
حاجي حاضر
اين بقعه در 13 كيلومتري شمال غربي شهر ايوان و در مسير جادة ايوان - اسلام آباد قرار گرفته است بقعه مذكور داراي بنايي قديمي بوده كه توسط شخصي به نام « نورمحمد » از طايفه خالدي كلهر گيلان غرب و با كمك مالي حسين قلي خان ابوقداره والي پشتكوه ساخته شده بود.(كلهر،آيت الله، جغرافياي تاريخي ايوان غرب، 348) از وضعيت معماري بناي قديمي اطلاع چنداني در دست نيست با توجه به يك تصوير غير واضح بناي قديمي داراي پلان مربع و گنبد نيم كروي بوده و نماي بيروني آن با گچ روكش شده بود. (جغرافياي استان ايلام، 28)
روايت شده كه او از خادمين امام رضا (ع) بوده است و به علت انجام وظيفه سريع و درست و حضور به موقع در خدمت امام لقب حاضرگرفته است و نام اصلي وي سيد محمد مي‌باشد. عده‌اي ديگر مي‌گويند او از زمانهاي خيلي دور به همراه سيد عبدالله به اين منطقه اعزام شده‌اند و در اين جا فوت نموده است. خبر ديگر حاكي از آن است كه حاجي حاضر برادر امام رضا و فرزند امام موسي كاظم (ع) مي‌باشد.
در گذشته مردم منطقه روزهاي چهارشنبه به زيارت بقعه مي‌رفتند ولي اكنون پنجشنبه بيشترين زائران را دارد. بقعه حاجي حاضر، فاقد كتيبه‌ي تاريخي و شجره نامه است.
سيد ابراهيم
در 8 كيلومتري شهر زرين‌آباد و جنوب شرقي روستاي « بردي » از توابع شهرستان دهلران بقعه سيد ابراهيم واقع شده است. در حدود پنج كيلومتري شرقي اين بقعه قلعة بزرگ باستاني « شاخ يا شياق » با مساحت 000/500 مترمربع قرار دارد. (افشار سيستاني، ايرج، ايلام و تمدن ديرينه آن، 237)
اين بقعه بر نقشه مستطيل شكل ساخته شده و داراي گنبد دوپوش با گنبد هرمي هشت ضلعي بيروني و گنبد نيم كروي داخلي است. داراي 9 واحد (اتاق) است. در ورودي بنا در ضلع شمالي و در محور اتاق ورودي و اتاق گنبدخانه قرار دارد. سطح داخلي بنا حدود 70 سانتيمتر پايين‌تر از سطح بيروني بقعه قرار گرفته است (مرادي، بقاع متبركه، 174) در داخل بقعه دو قبر وجود دارد، قبر سيد ابراهيم و قبر بي‌بي زينب خواهر او.
در شمال غربي بقعه سيد ابراهيم و فاصلة دو متري از آن بقعه كوچكي با همان سبك به نام پيرمحمد يا « پيراهم » وجود دارد و گفته مي‌شود او فرزند سيد ابراهيم بوده است.
بقعه مذكور فاقد كتيبة تاريخي است اما بر طبق شجره‌نامه‌اي كه در سال 1304 هجري در نجف اشرف نوشته شده است و به تأييد علماي آن زمان رسيده است، امام‌زادة سيد ابراهيم يا « شوراهم » فرزند امام محمد باقر (ع) مي‌باشد.
(حسيني زرباطي، سيد حسين، بغية الحائر، 139)
در اطراف امامزاده قبرستاني وجود دارد كه بر روي بعضي از قبرهاي قديمي آن اتاقك‌هاي كوچكي با طاق جناغي ايجاد كرده‌اند اين اتاقك‌ها با قلوه‌سنگ‌هاي كوچك و ملاط گچ ساخته شده‌اند. در داخل اين اتاقك‌ها سنگ قبرهايي وجود دارد كه داراي نقش و نگارها‌ي گوناگون مي‌باشند.
سيد اكبر
اين بقعه در 8 كيلومتري جنوب شرقي شهر دهلران قرار گرفته است. بناي قديمي آن از بين رفته و بر اساس گزارش مديريت اوقاف ايلام امامزاده سيد اكبر داراي بقعه قديمي بوده كه در زمان جنگ ايران و عراق خسارتهاي فراواني ديده است، پس از پايان جنگ آن بنا تخريب و بناي جديدي براي آن ساخته شده است.
بقعه سيد اكبر فاقد كتيبة تاريخي و شجرنامه است. اما بر طبق نقل شفاهي مردم آن سامان او پسر امام موسي كاظم (ع) است كه به همراه حضرت معصومه به منظور ديدار از حضرت رضا از عراق به ايران آمده و در دهلران در اثر بيماري فوت كرده و در همين مكان دفن شده است. (افشار سيستاني، ايرج، ايلام و تمدن ديرينة آن، 237)
سيد حسن
بقعة امامزاده سيد حسن در 2 كيلومتري جنوب شرقي شهر مهران قرار گرفته است و اطراف آن به زمين‌هاي كشاورزي و دشتهاي هموار محدود است و در جنوب آن رودخانة بزرگ معروف به«گاوي» جاري است.
بناي قديمي سيد حسن در دورة قاجار ساخته شده است. بناي مذكور داراي گنبد و دو مناره قطور ولي كوتاه در طرفين در ورودي بوده است. قسمت فوقاني مناره‌ها تزينيات آجركاري داشته است سنگ نوشته‌اي كه در امام زاده موجود است ادعاي فوق را اثبات مي‌نمايد و متن آن چنين است « هواله. بسم الله الرحمن الرحيم تاريخ ساختن گنبد مطهر و صحن امامزاده واجب التعظيم سيدحسن عليه الرحمه حسب الامر جناب جلالمآب اجل كرم غلامرضا خان والي كل لرستان فيلي سردار اشرف 1326، مأموريت محمد غلام)
بنابر اظهارات اهالي محل در زمان قاجاريه اين بنا دوبار توسط دولت عثماني صدمه ديده و غارت شده است بناي فعلي امامزاده در سال 1370 هـ . ش و به سبك ساير بناهاي نوساز استان ساخته شده است.
سنگ نوشته ديگري در بقعه وجود دارد كه نسب سيد حسن را به امام‌موسي كاظم (ع) مي‌رساند. بر روي اين سنگ نوشته شده است: « هذا قبر المرحوم المبرور و الجليل الصالح و الراجح السيدحسن ابن موسي الكاظم (ع) » در بين مردم منطقه امامزاده سيدحسن به روم‌شكن معروف است. قدمت آن را به دورة صفويه و « هلاكوخان » نسبت داده‌اند.
سيد صلاح الدين محمد
در جنوب شهر آبدانان، بر روي تپه‌اي مشرف بر قلعه باستاني پشت قلعه - از آثار باستاني دورة ساساني - و بين دو رودخانة شور آب كه از رشته كوه كبير كوه سرچشمه مي‌گيرد، بقعة سيد صلاح الدين محمد واقع شده است. اين بقعه فاقد شجره نامه و كتيبه تاريخي مي‌باشد.
بعضي سيد صلاح الدين محمد را فرزند امام موسي كاظم (ع) مي‌دانند. (افشار سيستاني، ايرج، ايلام و تمدن ديرينة آن، 237) گروهي ديگر وي را سيد صالح الدين بن ناصرالدين بن الصغير بن محمد بن علي بن هادي بن غلام بن عيسي بن يعقوب بن ابراهيم بن محمد باقر (ع) به شمار آورده‌اند. (حسيني زرباطي، سيدحسين، بغية الحائر، 162)
بناي بقعه بر نقشه مستطيل شكل ساخته شده و داراي گنبد دو پوش با گنبدي مضرس (ارچين) بيروني و گنبد نيم كروي داخل است. كروان دربارة اين گونه بناها مي‌گويد: « ساختار گنبد برآمده اين بناها در تاريخ معماري بي‌نظير و در هنر اسلامي بدعتي به شمار مي‌آيد و نمونه‌هايي كه از آنها باقي مانده‌اند مربوط به قرون 12 تا 14 ميلادي مي‌باشند. « حاتم، غلامعلي، معماري اسلامي ايران در دورة سلجوقيان، 103)
آثار قبور قديمي زيادي در جوار اين بقعه برجاي مانده است كه برخي از سنگهاي نوشته شده بر روي قبور داراي نقش‌هاي گوناگون مي‌باشد، از آن جمله سنگي مربوط به حدود 200 سال پيش و داراي نقش بسيار زيباي سواركاري با شمشير، مشاهده مي‌شود.
سيد عبدالله
در فاصله 7 كيلومتري جنوب شرقي ايوان و در دامنه كوههاي شير‌زول در محلي به نام سراب بقعه سيد عبدالله واقع گرديده است، فاصله بقعه تا جاده اصلي ايلام - كرمانشاه دو كيلومتر است.
اين بنا فاقد كتيبة تاريخي و شجره‌نامه مي‌باشد. تا قبل از سال 1367 به صورت يك « روادگاه » بوده است. در داخل بقعه نوشته‌اي وجود دارد كه در آن سال و نسب سيد عبدالله را اين چنين معرفي كرده است:
« سيد عبدالله بن محمد بن الحسين بن احمد بن محمود بن غياث الدين بن مجدالدين بن نورالدين بن سعدالدين بن عيسي بن موسي بن عبدالله بن الامام موسي كاظم (ع). گفته مي‌شود ايشان اهل جايدر پلدختر بوده و در اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم هجري به منظور تبليغ دين اسلام به اين منطقه عزيمت نمخوده است و در اين شهرستان فوت نمود و همانجا به خاك سپرده شد.
در كتاب سيماي ايلام آمده است عبدالله يا عبيدالله اعرج بن عبدالله فرزند حسين اصغر بن امام زين العابدين و كنيه وي ابو علي درويش ام خالد دختر حمزه مصعب بن زبير بوده است و بدين جهت به وي اعرج گفته‌اند كه يكي از پاهايش ناقص بوده است. (علي‌زاده، علي، ابراهيمي‌زاده، حسن، سيماي ايلام،45)
سيد عبدالرحيم
بقعه سيد عبدالرحيم در كنار روستاي سياهكل از توابع دهستان مورموري آبدانان قرار دارد. جنس مصالحي كه در آن به كار رفته از سنگ و گچ مي‌باشد. داراي گنبدي به ارتفاع 5/6 متر و پاطاقي 5/1 متر مي‌باشد. در جلو ديوار شمالي آن دو عدد برج كوچك قرار گرفته است. اين بنا فاقد كتيبه و شجره‌نامه مي‌باشد. اما بصورت شفاهي نقل مي‌گردد كه سيد عبدالرحيم از نوادگان امام موسي كاظم (ع) بوده كه براي ديدار حضرت امام (ع) قصد عبور از اين منطقه را داشته است كه توسط گروهي كشته شده و در همين مكان دفن گرديده است.
متأسفانه بقعه براي دستيابي به اشياي موجود در آن به وسيله گروهي نبش قبر گشته است.
سيد علي
اين بقعه در حدود 1500 متري شهر شهرك لومار بر بالاي تپه‌اي مشرف به رود سيمره واقع شده است كوه « چرمين » در قسمت شمالي اين امامزاده قرار دارد. قبرستاني قديمي‌اي در اطراف امامزاده قرار گرفته است.
بناي آن داراي گنبد دوپوش و پيازي شكل است كه اطراف آن به وسيلة يك شبستان احاطه شده است. بقعه مذكور فاقد كتيبة تاريخي و شجره‌نامه مي‌باشد.
مردم منطقه مي‌گويند كه سيد علي فرزند زيد و از نوادگان امام سجاد (ع) مي‌باشد.
سيد ناصر الدين
اين بقعه بر بالاي تپه‌اي در روستاي علي‌آباد بزرگ و در 20 كيلومتري شمال غربي زرين‌آباد از توابع شهرستان دهلران واقع شده است و قبرستان قديمي‌اش اطراف آن قرار دارد. ساكنين آن روستا از ساداتي هستند كه خود را به سيد ناصرالدين منسوب مي‌كنند.
بناي قديمي آن به صورت چهارگوش بوده، در ورودي آن در جهت شمال قرار داشته و داراي چهار مناره و گنبدي قارچي شكل بوده است.
اين بقعه فاقد كتيبه تاريخي است، اما شجره‌نامة آن در داخل امامزاده وجود دارد، براساس آن سيد ناصرالدين يا « سيد سرودين » فرزند عبدالله بن موسي كاظم (ع) بوده و در اين منطقه شهيد شده است. او داراي شش فرزند ، سه پسر به نامهاي صادق، هادي، و حامي و سه دختر به نامهاي فاطمه، حبيبه و رقيه بوده است.
سيد ناصرالدين داراي احترام و منزلت خاصي در بين مردم استان ايلام مي‌باشد و مردم غالباً براي شفاي بيماريهاي روحي رواني به اين امامزاده مراجعه مي‌نمايند.
شاه احمد
در بلنديهاي كبيركوه و در شمال شرقي شهرستان آبدانان، در حدود پنج كيلومتري جنوب روستاي پاعلم، گنبد كوچك شاه احمد بنا گرديده است. اهالي محل اين بقعه را متعلق به امامزاده احمد يكي از فرزندان امام موسي كاظم(ع) مي‌دانند. قبلاً به صورت يك « روادگاه » بوده است. « در زمان حكومت رضا خان و به هنگام تخته قاپوكردن عشاير لرستان، در اين مكان بنايي كوچك با قلوه سنگ و گچ ساخته مي‌شود.» (ساكي، علي محمد، جغرافياي تاريخي و تارخ لرستان، 231)
مسيوچويكف در اين باره مي‌نويسد: « جايي كه اين كوه‌كَوَر» به اتمام مي‌رسد آنجا را « محل شاه » مي‌نامند و در روي كوهي متصل به كوه كور است. امامزاده احمد واقع است. يك امامزاده به همين نام در محل بالاگريوه واقع مي‌باشد. لرهايي كه در كوه كور ساكن هستند خيلي به اين امامزاده اعتقاد دارند. اگر كسي از آنها قتل و غارتي كرده به محض خواندن دو ركعت در آن محل جميع معصيت او مبدل به ثواب خواهد شد.» (مسيوچريكف، سياحت نامه، 110)
در عرف مردم شاه احمد مراد دهنده لقب گرفته است، افراد زيادي به قصد زيارت و برآورده نمودن نيازهايي چون حامله شدن، پسر دار شدن، رفع بيماريهاي صعب العلاج و بخت گشايي دختران و پسران به آنجا مراجعه مي‌كنند.
عباس
در 4 كيلومتري غربي شهر بومار از توابع شهرستان شيروان چرداول و بر تپه‌اي مشرف به رود شيروان قرار گرفته است. اين بقعه با جادة اصلي 3 كيلومتر فاصله دارد. قبرستاني مربوط به دورة اسلامي در اطراف بقعه و احاطه كرده است. بعضي از سنگ قبرهاي اين قبرستان بيش از 200 سال قدمت دارند و داراي نقوش حجاري شده مي‌باشند.
اين بقعه فاقد كتيبه تاريخي و شجره‌نامه مي‌باشد ولي جديداً شجره‌نامه‌اي در داخل بقعه وجو د دارد كه وي را به عباس بن هاشم بن زيد بن زين العابدين (ع) منسوب مي‌كند.
اين مكان تا كنون چند بار مورد دستبرد قرار گرفته است و در سالهاي اخير علاوه بر ربودن وجودات، قبر داخل بقعه را به منظور دستيابي به اشياي عتيقه شكافته‌اند.
بقعة عباس در بين مردم استان جايگاه ويژه‌اي داشته و از اما‌زاده‌هاي پر زوار مي‌باشد.
علي صالح
بقعه علي صالح در شهر صالح آباد از توابع شهرستان مهران واقع شده است. در بين مردم استان ايلام به « خاص‌علي » مشهور است.
امام زاده علي صالح فرزند عبيدالله الاعرج بن حسين اصغر بن امام زين العابدين(ع) مي‌باشد. (شوشتري، قاضي سيفور الله، مجالس المؤمنين، 496؛ قمي، شيخ عباس، منتهي آلامال 2/75؛ الكشي، محمد بن عمر، اختيار معرفة الرجال، 1/593)
طبق سنگ نوشته‌اي كه در ديوارهاي بناي قديمي امامزاده قرار داشته بناي مذكور در سال 1308 هـ . ق در زمان حكومت ناصرالدين شاه قاجار و به توفيق و اهتمام غلامرضا خان والي زاده، والي لرستان و پشتكوه و به معماري استاد حسين دزفولي آن تجديد بناگرديده است. بنايي كه در زمان قاجار ساخته شده بود داراي زير بنايي در حدود240 متر مربع با دو گلدسته و يك گنبد شلغمي كه از بهترين تزئينات زمان خود به شمار مي‌رفت ولي به علت بي‌توجهي و نداشتن درآمدي در حد اين مكان، كاشي‌كاري و گنبدكاري فرسوده گرديده بود. (بايگاني ميراث فرهنگي) بناي فعلي آن در سال 1362 هـ . ش يك هزار متري ساخته شده است، گنبد بنا دوپوش مي‌باشد و در حدود 18 متر ارتفاع دارد.
اين بقعه مورد احترام تمام مردم استان ايلام است و پر زايرترين بقعه استان به شمار مي‌رود.
محمد باقر
در جنوب غربي سفيد خاني از توابع شهرستان شيروان چرداول بقعه محمد باقر واقع شده است، در اطراف بقعه قبرستاني قديمي وجود دارد. بناي فرق بر نقشه تقريباً مربع شكل ساخته شده كه اندازه هر ضلع آن 7 متر مي‌باشد، نماي داخلي آن داراي پلان چليپايي است.
مردم روستا مي‌گويند كه اين مكان روادگاه امام محمد باقر(ع) بوده است و حدود پنجاه سال پيش يكي از ساكنين روستا خواب مي‌بيند كه از مردم تقاضا شده است براي آن ساختماني احداث نمايند. بناي محمد باقر در حال ويراني است.
مردم در گذشته به زياد به زيارت آن مي‌رفتند اما اكنون هيچ كس به زيارت آن نمي‌رود.
بقعه فرق، فاقد كتيبه تاريخي و شجره‌نامه است.
مهدي خليفه عباسي
اين بقعه در محل « سي مي » در شهر كنوني ايلام، رو بر روي پارك كودك فعلي، تقاطع خيابان مسجد والي قرار داشته است. اين بنا قبل از انقلاب اسلامي توسط مسؤولين وقت تخريب گشته است. (درخشنده، صيد محمد، ايلام عروس زاگرس، 102)
طبري مي‌نويسد: مهدي در ماسبذان در دهكده‌اي به نام رذ به شكار رفت. سگان از پس آهويي برفتند وي نيز همچنان از پي آن بود آهو از در خرابه‌اي به درون دويد سگان از پي آن به درون دويدند اسب نيز از پي سگان به درون دويد كه پشت وي به در خرابه بشكست و همان‌دم بمرد. (طبري، محمد بن جرير، تاريخ طبري، 12/5145)
يعقوبي نوشته است: مهدي در يازدهم محرم سال 169 به سمت منطقه جبل (جبال) از بغداد خارج شد و در روستايي كه « الرذ » گفته مي‌شد از سرزمين ماسبذان فرود آمد و مانند بقيه روزها براي شكار بيرون رفت. سگها آهويي را دنبال كردند او نيز در پي سگها با اسبش به دنبال آهو رفت، آهو به سرعت از در خرابه‌اي وارد شد و سگها نيز به دنبال او وارد شدند و اسب نيز از پي آنها از در خرابه وارد شد و در اين خرابه او را آسيب رساند و او را به سوي خيمه‌گاهش بردند و در هشت روز مانده از محرم در سال 169 در حالي كه 48 ساله بود در گذشت. (تاريخ يعقوبي، 3/143)
ياقوت حموي دربارة بقعه مي‌نويسد:
« ده بالا روستايي در ماسبذان در ناحيه جبال نزديك بند نيجين است و در آنجا قبر خليفه مهدي و قتلگاه او قرار دارد و عده‌اي خدام وابسته به آن هستند و مقرري دريافت مي‌كنند، در سال 564 هجري المستر شد - خليفه عباسي - بقعه را توسعه داد و پول زيادي ميان ساكنين آنجا پخش نمود.» ( ياقوت، حموي، المعجم البلدان، 2/491)
مهدي صالح
اين بقعه در بخش مركزي ماژين واقع شده است. در بين مردم آن سامان به « ماي صالح» معروف است. مصالح به كار برده شده در اين بنا آجر و گچ و قلوه سنگ مي‌باشد. اتاق گنبد دار، گنبد و احتمالاً سردابه از آجر و ملاط گچ ساخته شده است. بناي مذكور فاقد كتيبه تاريخي و شجره‌نامه است.
(ايزدپناه، دربارة صاحب بقعه مي‌نويسد: بنابر آنچه دو نفر از مأمورين با سواد دهكده نقل نموده‌اند بر ديوار غربي كه خراب شده است، نام و مشخصات صاحب قبر وجود دارد و قول آن دو نسبت به آنچه خوانده و نقل مي‌كردند تفاوت زيادي وجود دارد كه عيناً هر دو نقل مي‌شود:
1-... شيخ الراشدين و سلطان المحققين و العلماء، ابوسايبان، شيخ سيد صالح نورالله مرقده ...
2- سلطان المحققين و شيخ الراشدين، سيد صالح نورالله قبر و اولاد ... تاريخ سبع و مأته و سبعين (ايزدپناه، آثار باستاني و تاريخي لرستان، 491)
در هر دو مورد اشاره گرديده است كه نام صاحب قبر« سيد صالح» است.
گورستان کان گنبد
این گورستان در فاصله 30 کیلومتری جنوب شرقی ایلام در دامنه یکی از پشته های کوه شاه نخجیر قرار گرفته است. این پشته، ترکیبی از صخره و خاک است و قبرها عموما در بالا و دامنه این تپه به چشم می خورند. تحقیقات باستان شناسان نشان می دهد که آثار این گورستان به دوره های تاریخی 2600 تا 2500 قبل از میلاد و یا 4500 تا 4600 قبل ازمیلاد مسیح تعلق دارد.
گورستان چنار
این گورستان باستانی در منطقه چنار باش ایلام قرار گرفته است و پیشینه آن به هزار سال قبل از میلاد برمیگردد. هیئت مشترک باستان شناسی ایران و بلژیک در این منطقه چندین گور در کنار رودخانه ای کشف کرده اند که بنا به رسم آنزمان اموات را همراه با اشیاء و لوازم آن فرد، درون کوزه های کوچک و بزرگ دفن کرده بودند.
امامزاده عباس شيروان :
در محل روستا كه در بالاي تپه اي مشرف به رودخانه شيروان است كه يكي از محلات زيارتگاهي و تفريحي در سطح شهرستان است.
تنگه سازبن و آثار تاريخي آن و نيز آرامگاه امامزاده سيدعلي :
اين منطقه در فاصله اندكي از شهر لومار و در قسمت شمال شرقي آن واقع شده است. زيبايي طبيعت آن به بركت رود خروشان سيمره كه از دل كوهها در اين محل وارد دره شيروان مي شود و تپه هاي مشرف به آن كه آرامگاه متبركه امامزاده سيدعلي است، وجود حصارها و باروهايي از عهد باستان بر ديوارهاي تنگه و عرض رودخانه در دل كوه جذابيت ويژه اي را ايجاد مي كند كه نگاه بيننده را به خود متحير مي سازد.
نقاط دیدنی استان
پیش از دوره رضاشاه به این ناحیه پشتکوه می‌گفتند. از نقاط دیدنی استان ایلام می‌توان به دریاچه‌های دوقلوی بسیار زیبای آبدانان ،قلعه تاریخی پشت قلعه آبدانان (دوره ساسانیان)، انبارهای هزاردر آبدانان (دوره ساسانیان)، آتشکده ساسانیان و طاق شیرین و فرهاد در ایوانغرب، تنگ رازیانه، میان تنگ (مانشت)، شهر باستانی ماداکتو در درّه‌شهر، آتشکده چهار تاقی دره‌شهر، دره ارغوان در شمال شهر ایلام، دریاچه سد ایلام، و چشمه‌های آب گرم دهلران اشاره نمود.
تنگه رؤیایی رازیانه
این تنگه رویایی یكی از زیباترین پدیده‌های زمین شناسی و جزء منحصر بفردترین جاذبه‌های گردشگری استان ایلام است كه در شمال شرق ایلام در كنار جاده ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد. داخل این تنگه رودخانه‌ای جاری است
منطقه تفریحی توریستی کلم
منطقه تفریحی ـ توریستی كلم با برخوداری از آب و هوایی بسیار متنوع و مناسب، آب فراوان و جنگلهای سرسبز و زیبا با چشم اندازی كوهستانی به عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شده است. این منطقه در مسیر جاده قدیم ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد.
دریاچه دوقلوی سیاه گاو
دریاچه دوقلوی "سیاه گاو" واقع در شهرستان آبدانان یکی از نادرترین پدیده های طبیعی کشور است که می تواند تبدیل به جاذبه ای گردشگری در سطح بین المللی شود. یکی از شگفت انگیزترین و دیدنی ترین پدیده های طبیعی کشور دریاچه دوقلوی "سیاه گاو" شهرستان آبدانان واقع در استان ایلام است که با عمری هزاران ساله شکل گرفته است.
رودخانه سیاه گاو پس از عبور از میان صخره و دره ارتفاعات کبیرکوه در 45 کیلومتری شهرستان جنوب شرقی شهرستان آبدانان به دو دریاچه تبدیل می شود که دریاچه نخست با اختلاف سطح اندک در بالادست دریاچه دوم قرار گرفته است.
آب زلال، نیزار، ماهیان رنگارنگ، رقص نور در ساعات میانی روز و تشکیل طیفهای متنوع نوری ناشی از آن به این پدیده شگفت انگیز جلوه و زیبایی منحصربه فردی بخشیده است، این دو دریاچه دایره وار، هر کدام به شعاع 30 متر مربع، حدود سه متر ژرفا دارند و با یک جوی آب طبیعی به عرض یک و طول هشت متر به هم متصل هستند.
هر چند این دریاچه در فصل بهار و اواخر زمستان از تفرجگاه های اهالی مردم استان ایلام و شهرستان آبدانان است، اما آب و هوای منطقه شرایطی فراهم آورده است که این دریاچه در هر فصلی گردشگران را به زیباییهای طبیعی خود فراخواند.
از دیگر ویژگیهای این پدیده نادر، وجود املاح مختلف و گوگرد بودن آب دریاچه و وجود چشمه های جوشان شیرین داخل دریاچه است
جاذبه های طبیعی
جاذبه های طبیعی زیادی دارد که به بررسی بعضی از آنها می پردازیم از جمله آنها می توان
كبيركوه ، اهوران ، بانكول ، چمن گير، سامله ، سرخ خاني ، سركب ، شره زول ، شلم ، قلارنگ ، مانیشت ، ملينجه ،ديناركوه ، بهارآب ، بانهراز ، كاک و كوه هاي الله خدا ، بايه ، تالوار ،جمالگير ، چپق باباخان ، چكبور ، سفيد ، سم خر ، كته پيفك ، ملدشاده ،گنو ، بنهر ، دروند ، راوندي ، سرگچ ، سرگچ كوه ، مرزو ، هفت كلک درشهرستان دره شهر، كوه هاي باريک آب ، برک كروي ، بته اش ، پشته گلاب ،تپه علي كشت ، خرگهي ، دالپري ، تنيلا ، کلاوندي ، کلويز ، کولونرمه ،گوتبه ، ممله در شهرستان دهلران و کوه هاي بلواند ، بليجان ، چقال زردسياه كوه ، زالو آب ، چنچر ، سرخ ، سه كورند ، سياه ، سياه اردلان ، يکشبه دکبيرکوه : کبيرکوه به مجموعه کوه هاي بلندي است که خود قسمتي از رشته کوه بزرگ زاگرس است گفته مي شود . اين رشته از ديوارهاي جنوبي درة رودخانه آب آفتاب و کنجان چم شهرستان مهران شروع شده و رو به رودخانة کرخه در دهستان الوار گرمسيري از شهرستان خرم آباد لرستان ادامه مي يابد .
دامنه هاي شمال و شمال شرقي آن به دره هاي رودخانه سيمره ، کرخه و دامنه هاي جنوب و جنوب غربي آن به مرز ايران و عراق منتهي مي شود .
دره کنجان چم تا دره رودخانه کرخه 175 کيلومتر و عرض آن در حد فاصل رودخانه سيمره يا کرخه تا مرز ايران و عراق بين 45 تا 80 کيلومتر است .
اين کوهستان پهنه اي به وسعت 9500 کيلومتر مربع را زير پوشش قرارداده است . اين رشته کوه از شاخه هاي بسياري تشکيل يافته که به سمت غرب و جنوب غربي از ارتفاع آن ها کاسته مي شود و بلند ترين آنها که خط الرأس رشتة مزبور را تشکيل مي دهند در بخش شرقي آن واقع شده اند .
مهم ترین مکانهای تفریحی جنگلی موجود در استان عبارتند از :
پارک جنگلی چقاسبز « چقا جنگیه» :
پارک جنگلی چقا سبز یکی از فضاهای زیبا و دلنشین ایلام است که شرایط طبیعی مناسبی را جهت گذران اوقات فراغت مردم فراهم آورده است . در مجاورت این پارک جنگلی که حدود 4000 هکتار وسعت دارد ، محل دائمی نمایشگاه ها و یک شهر بازی با تأسیسات مربوطه احداث شده است . در میان این جنگل انبوه که از درختان بلوط ، پسته ، زالزالک و انواع گونه های گیاهی پوشیده شده است ، درختانی همچون کاج و سرو ، اقاقیا، ارجن ، بادام کوهی و گردو کاشته شده است . این پارک جنگلی پرندگان کمیاب و زیبایی مانند بوتیمار نیز دارد. فضای این پارک از شرق به غرب به بزرگراه امام حسین ( ع) و فرودگاه و از جنوب به دره دَزوَن کوه چاله سیه و هر قوتگه منتهی می شود.
درة ییلاقی هفتاو میشخاص « هفت آب »:
درة پرآب و درخت و مصفای میشخاص از روستای جعفر آباد در فاصلة 30 کیلومتری ایلام شروع شده و تا ارتفاعات طولاب که در آن جنگل و باغ در هم آمیخته اند ، ادامه می یابد . درختان گردو ، انواع میوه ها ، چندین روستا در مسیر ییلاقی دره با مردمانی فعال و مهربان ، سرچشمه های خروشان چشمه ساران متعدد ، نزدیک بودن این درة ییلاقی با تفریح گاه جنگلی گاوز و مزارع متنوع آن باعث نشاط و علاقه در بازدید کنندگان از محل می گردد . در دو کیلومتری این دره ییلاقی و در طول مسیر جادة اصلی ایلام به دره شهر جنگل انبوه و زیبای مله پنجاو ، زیبایی خاصی به این مجموعه بخشیده است . درة ییلاقی هفتاو میشخاص با باغات و مزارع یکی از مناطق سرسبز و دیدنی و پردرآمد استان ایلام می باشد که محصولات آن کیفیت مطلوبی دارند و در داخل و خارج استان به فروش می رسد و باعث رونق اقتصادی منطقه می گردد .
گردشگاه ییلاقی خوران ایوان:
این گردشگاه که چشمه آبی زلال و درختانی کهنسال و قدیمی دارد ، هر سال پذیرای ده ها هزار نفر دانش آموز در فصل تابستان است . این گردشگاه با امکانات تفریحی و گردشگری جالب توجه یکی از زیباترین و بهترین گردشگاه های استان ایلام است که در فاصلة 7 کیلومتری شهر ایوان قراردارد .
تفریحگاه جنگلی ششدار:
این تفریحگاه در 5 کیلومتری شهر ایلام و در کنار کوه قلاقیران در مسیر جاده ایلام – کرمانشاه واقع شده و از شاخص ترین تفریحگاه های استان محسوب می شود .
این ناحیة تفریحی به خاطر مجاورت با شهر ایلام و نزدیکی به یکی دیگر از تفریحگاه های زیبای طبیعی به نام منجل ، مورد استفادة وسیع مردم و دوستداران طبیعت به ویژه درایام فصول بهار و پاییز قرار می گیرد . در حد فاصل بین این تفریحگاه و ناحیة منجل ، چشمه سارها و باغات زیبای سلطان آباد قرارگرفته است . کوه معروف قلاقیران که از آن به عنوان نماد شهر و استان ایلام یاد می شود دراین ناحیه قرار دارد .
تفریحگاه جنگلی تنگ دالاو:
این تفریحگاه در مسیر جادة اسلام آباد – ایلام در فاصلة 25 کیلومتری شهر ایلام قرار گرفته و دارای جنگل های انبوه بنه ، زالزالک و بلوط و چشمه طبیعی آب می باشد .
تفریحگاه دالاو از وسعت قابل توجهی برخوردار است و با توجه به مجاورت با ارتفاعات طبیعی و تفریحی و شکارگاه های منطقه و ییلاقی بودن آن ، در بهار و تابستان مورد استفاده دوستداران و مشتاقان زیبایی های طبیعت قرار می گیرد.
تفریحگاه تجریان:
تفریحگاه زیبا و جنگلی تجریان درفاصلة 20 کیلومتری شهرایلام در مسیر چوار – مورت و بولی قرار دارد و دارای چشمه های آب زلال می باشد . این تفریحگاه در مجاورت تنگ زیبای موسوم به تنگ بهشت واقع شده است . و با توجه به اقلیم و آب و هوای منطقه از فصل زمستان تا بهار مورد استفاده قرار می گیرد .
تفرجگاه گلم زرد و گره چکا:
تفرجگاه گلم زرد و گره چگا در فاصلة 60 کیلومتری ایلام و در مسیر صالح آباد واقع شده است . این تفرجگاه زمستانی به دلیل آب و هوای مساعد ، سرسبزی و زیبایی های طبیعی مورد استفاده مردم ایلام و دوستداران طبیعت قرار می گیرد . این تفرجگاه در مجاورت دشت وسیع و زیبای دشتلک قراردارد که جذابیت های آن را دو چندان می کند.
تفرجگاه کلم بدره:
این تفرجگاه ییلاقی درفاصلة 70 کیلومتری ایلام درة کلم ( حدفاصل ایلام – بدره ) قراردارد. وجود باغات ، گونه های مختلف گیاهی و رودخانة پرآبی که از دامنة کبیرکوه سرچشمه می گیرد ، این منطقه را به یکی از زیباترین مناطق ساخته است.
زمان استفاده از تفریحگاه کلم بدره ، تمام فصول سال و به ویژه فصل تابستان است و عمدة مراجعین آن را اهالی شهرهای نزدیک استان تشکیل می دهد.
این تفریحگاه تقریباً در فاصله دو کیلومتری شهر ایلام در کنار تونل جدید آزادی واقع می باشد.
وجود جنگل انبوه بلوط دردو سمت جاده و تیغه های سنگی و زیبای کوهستان و گردشگاههای مناسب و درختان ارغوان در طول تنگه و ترکیب رنگها در نظام طبیعی و مراتع پرپشت و گونه های نادر گیاهی مانند گون – طویلک – قارچ و استفاده از گیاهان معطر در محدودة این تنگه و ارتفاعات ییلاقی آن در مسیر گز گردکان و سورگه صنعت زنبورداری رادر تهیه عسل ناب ایلامی رونق بخشیده است.
نقاط دیدنی و زیارتی بخش های مختلف استان
ایلام
آشوری(گل‌گل)
تنگه قوچعلی
تخت خان
قلعه والی
تپه ورده کبود
قلعه والی
قلعه قيران
قلعه اسماعيل خان
کاخ فلاحتی
هفتا و ميشخاض
غارکناتاريکه
زيارتگاه صاحب الزمان
مسجد جامع
تفرجگاه های جنگلی مله پنجاو
حاجی بختیار و آبزا
منجل و میان تنگ
آبدانان
قلعه پشت قلعه
قلعه هزارانی
رود آبدانان
درياچه دوگانه سياه گاو
مسجد جامع
زيارتگاه سيد صالح الدين محمد
مناظر طبیعی و تفریحگاه سهراب
مناظر طبیعی کوه اناران
آتشکده سه پا [آشنايي با آتشكده‌هاي ايران]
غار طلسم ايوان
غار انفجاری
قنات سراب ايوان
مسجدجامع
شهر دره‌شهر
شهر تاريخی دره‌شهر در زمانهای مختلف تاريخی به علل متعدد بارها ويران و آباد گشته، از جمله عوامل موثردر ويرانی آن می‌توان لشگر کشی سپاهيان آشور واعراب را نام برد. بنا به نظری، دره شهر محل شهر باستانی ماداکتو پايتخت عيلامی بوده است. به نظر می رسد که دره شهر اولين شهر عيلامی بوده است که در حمله آشور بانی پال ويران شده و در زمان حکومت هخامنشيان يا اهميت گذشته را نداشته و يا همچنان در ويرانی به سر مي‌برده است، ولی در زمان اشکانيان دوره تجديد حيات آن بوده و در عهد ساسانيان نيز مجددا آباد گرديده و رونق يافته است.
در ويرانه های به جای مانده از يک شهر در زمان ساسانيان، آثار شهر سازی گه در آن دوره معمول بوده به چشم می خورد. سکه هاي يافت شده در خرابه های دره شهر به خسرو سوم و جانشينان او متعلق است. در ميان ويرانه های آن اثری از مکانی که شايد زمانی مسجد و يا عبادتگاه دوره اسلامی بوده باشد، يافت نشده است. در حال حاضر اين شهر که در دامنه کوه خرابه های شهر باستانی دوره ساسانی و رودخانه سيمره قرار دارد، با استعداد کشاورزی وافر، منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگلهای انبوه يکی از شهر های باستانی و مهم استان به حساب می آيد.
دهلران
قلعه شياخ
قلعه پاقفله
قلعه کره چکا
قلعه انجير
شهر تاريخی سامرا
تپه علی کش
تپه موسيان
تپه محمد جعفر
تپه مراد آباد
سنگ نوشته ميمه
آتشکده ميمه
دينار کوه
آبشارآبتاف
آب دره جکه
آب سارکوه
آب مورموری
چای قره تپه
گلان چينه
نصيران
چشمه آب گرم
غار خفاش
شیروان چرداول
قلعه سام
تپه کز آباد
شهر تاريخی ماسپندان
پل کروئيت
آتشکده دو طبقه ساسانی
چنارچ
قنات آسمان آباد
مسجد چامع
امام زاده باقر
امام زاده شاه قلندر
زيارتگاه پيرحسين
مناظر زیبای تنگ قیر در چرداول .
مهران
تنگ وويله
قلعه امير آباد
قلعه زمستانی والی
سنگ نوشته آشوری
کلک
کبيرکوه
آب رگزاه
پير محمد
چنگوله
پالشک آب
کنجان چم
تايه گه
زينه گان
مسجد جامع
مسجد قمر بنی هاشم
امامزاده سيد ابراهيم قتال
امامزاده علی صالح
امام زاده سيد محمد عابر
امامزاده سيد حسن
تفریحگاه جنگلی کنار سد مهران
رودخانه کُنجانچم در 6 کیلومتری صالح آباد .
